Styl steampunk – przegląd

Czas na podróż w przeszłość – do Anglii epoki wiktoriańskiej, czyli lat 1837–1901.

Rozejrzyjmy się wokół, dobrze? Widzimy ludzi w meloniku i krynolinie. Spoglądasz w dół ulicy i widzisz budowaną fabrykę. Kierujesz wzrok ku rzece i widzisz piękną łódź parową odpływającą w stronę zachodzącego (lub wschodzącego) słońca. Jeśli wystarczająco długo obserwujesz miejscowych, możesz nawet dostrzec samego Sherlocka Holmesa!

Jeśli widziałeś filmy takie jak Złoty kompas lub grałeś w gry komputerowe jak Bioshock, natychmiast rozpoznasz estetykę steampunku. Ale wracając do naszej opowieści:

Po krótkim pobycie w epoce wiktoriańskiej wracamy do teraźniejszości. Ale zaraz, co to? Przyniosłeś ze sobą cząstkę tamtej epoki. A co, gdyby dziś wciąż panowała energia parowa zamiast elektryczności? Plastik nie istniał? Ludzie nosili eleganckie stroje, wszędzie popisując się kamizelkami i wytwornymi zegarkami kieszonkowymi?

Czym jest styl steampunk

Świat, do którego właśnie się przenieśliśmy, to dość wierne odwzorowanie ruchu steampunkowego.

Unikalny i fascynujący styl steampunk narodził się w latach 70. XX wieku jako nurt literacki. Dokładniej rzecz ujmując, był postrzegany jako podgatunek science fiction. Jeśli dziś myślimy o science fiction w kontekście mody, wyobrażamy sobie coś, co mogłoby nosić postać z Star Treka lub Gwiezdnych Wojen.

W steampunku jednak autorzy wyobrażali sobie świat, w którym moda epoki wiktoriańskiej łączy się z technologią, lecz z nowoczesnym akcentem. Typowy bohater steampunkowy wyglądałby, jakby właśnie wyszedł z planu filmu o Anglii wiktoriańskiej, ale jednocześnie byłby mieszkańcem współczesnego świata. Nadal musiałby korzystać z komputerów lub jakiegoś „inteligentnego” urządzenia, by się poruszać lub odnaleźć drogę, choć jego samochód napędzałyby wyłącznie tryby, zębatki i para. Kapitan James West, ktoś taki? A może Sherlock Holmes?

To właśnie tutaj objawia się prawdziwe piękno steampunku, które zachwyca serce i umysł – autorzy steampunku czerpali nieskończoną inspirację z pisarzy epoki wiktoriańskiej. Z pewnością słyszałeś o Oscarze Wilde’zie i Charlotte Brontë oraz o ich wybitnych dziełach, takich jak Portret Doriana Graya i Dziwne losy Jane Eyre – to właśnie oni byli dwójką słynnych pisarzy, którzy głęboko zainspirowali twórców steampunku.

Co więcej, twórcy steampunku sięgali także po Drakulę Brama Stokera i Frankensteina Mary Shelley, by jeszcze mocniej ukształtować ten nurt. Tak więc, znaczna część steampunku czerpała inspirację z „powieści groszowych” XIX wieku, mimo że książki te skupiały się głównie na przygodach, podróżach, romansach i podobnych tematach.

Jak można się domyślić, steampunk zyskuje na popularności nieprzerwanie od lat 70. XX wieku, a dziś jest czymś znacznie więcej niż tylko literaturą. Steampunk znajdziesz wszędzie: od seriali telewizyjnych, gier wideo i filmów, po modę, sztukę i muzykę.

Wielu fanów steampunku postrzega ten nurt jako światopogląd, ponieważ filozofia stylu steampunk łączy w sobie najlepsze cechy współczesnej kreatywności i samodzielności z wiktoriańskim optymizmem i pozytywnym nastawieniem.

Szeroka publiczność zna steampunk – nawet o tym nie wiedząc!

Uważamy, że dziś termin „steampunk” używany jest dość niejasno, mimo że ten styl czy gatunek wraz ze swoją unikalną estetyką jest już dobrze znany większości społeczeństwa dzięki różnym dziełom.

Na przykład, znakomite powieści Juliusza Verne’a niemal można zaklasyfikować jako „steampunk” – jeśli powrócisz do 20 000 mil podmorskiej żeglugi, zafascynuje cię fakt, że „Nautilus” był w rzeczywistości futurystyczną i bardzo zaawansowaną łodzią podwodną zbudowaną w klasycznej epoce lat 1867–1868. Ale rzadko postrzegamy to w ten sposób, ponieważ tego typu francuska literatura powstała w XIX wieku – a więc została zakwalifikowana jako „powieść science fiction”, a nie „steampunk”.

Klasyczny serial telewizyjny Wild Wild West, stworzony i wyprodukowany przez Michaela Garrisona, emitowany w latach 1965–1969, śledził przygody dwóch tajnych agentów przemierzających Dziki Zachód lat 70. XIX wieku, którzy dzięki swoim niezawodnym anachronicznym wynalazkom stawiali czoła złoczyńcom. Współczesny film z 1999 roku o tym samym tytule, z Willem Smithem w roli głównej, nie różni się pod tym względem. 

Filmy o Sherlocku Holmesie to prawdopodobnie jeden z najbardziej rozpoznawalnych przykładów steampunku. Produkcje z Robertem Downeyem Jr. śledzą przygody i eskapady najsłynniejszego detektywa świata na tle alternatywnego Imperium Brytyjskiego, pełnego retrofuturystycznych gadżetów i mistycyzmu.

Gra wideo Bioshock Infinite z 2013 roku to doskonały przykład stylu steampunk i świetna reprezentacja tego gatunku. Fabuła gry przenosi graczy do roku 1912, gdzie realizują swoje cele w anachronicznym, unoszącym się w powietrzu mieście. Maszyny napędzane parą, stroje steampunkowe, automaty, sterowce, powietrzne statki – wszystko tam jest!

Wiemy już, czym jest steampunk – co dalej?

Nie sposób nie podziwiać estetyki steampunku – to wyjątkowa mieszanka industrialnej elegancji i mechaniki, zdobień, wzorów i materiałów, które zyskały popularność w XIX i na początku XX wieku, czyli w czasach drugiej rewolucji przemysłowej.

Steampunk w modzie

Poza cylindrami, falbaniastymi spódnicami, gorsetami, goglami i kamizelkami, moda steampunkowa ewoluowała od wiktoriańskich strojów po przygody w mechanicznym rynsztunku, a nawet gotyckie stylizacje z motywami zegarowymi. Możesz eksperymentować na wiele sposobów – od mechanicznej rękawicy z miejscem na smartwatcha, pomagającej śledzić codzienne kroki, po tradycyjną wiktoriańską suknię i bluzkę z broszką z kameą.

Styl steampunk wykracza daleko poza modę i wkracza w świat akcesoriów, a biżuteria steampunkowa jest tu szczególnie efektownym przykładem. Elementy takie jak tryby, zębatki, stare metale i misternie zdobione motywy wiktoriańskie oddają niepowtarzalne połączenie mechanicznego uroku i historycznej elegancji, tak charakterystyczne dla steampunku.

Steampunk w muzyce i na scenie

Galerie sztuki, książki, filmy, albumy muzyczne, a nawet teatr – styl steampunk pojawia się wszędzie. Przykładem są występy takie jak Steam Powered Giraffe czy „The Ballad of Mona Lisa”, oddające hołd rewolucji steampunkowej.

Steampunk w sztuce i designie

Słyszałeś kiedyś o kawiarni w stylu steampunk lub obudowie komputera przypominającej mechanizm zegarowy? A może o kinetycznych rzeźbach, niezależnych animacjach lub gigantycznych marionetkach? Każda dziedzina sztuki współczesnej, jaką znamy, czerpie inspirację ze steampunku – w tym także dzieła plastyczne. 

Na zakończenie

A teraz wyjdźmy z naszej maszyny czasu, która właśnie zacumowała z powrotem na stacji. Mamy nadzieję, że ta krótka podróż do świata steampunku była dla ciebie rozrywką.

Pozostańmy w duchu steampunku, ciesząc się świetnymi serialami, filmami, sztuką i ubraniami, które od lat dostarczają nam rozrywki i zajęcia – czasem nawet nie zdając sobie z tego sprawy!